Hergebruik en recyclage van materialen houden een enorme uitdaging in: enerzijds het leveren van materialen en anderzijds de kennis van vraag en aanbod. Hoe kunnen nieuwe technologieën hierop inspelen?
Achtergrond - Hergebruiken om de planeet te behoeden voor de ondergang
Al in 1908 veroordeelde Theodore Roosevelt de verrijking die gepaard gaat met het overvloedige gebruik van natuurlijke hulpbronnen, omdat het tijd was om serieus na te denken over de toekomst van de bossen en wat er zal gebeuren als ze verdwenen zijn, wat er zal gebeuren wanneer de olie-, steenkool- en ijzerreserves uitgeput raken, wanneer de bodem verarmd is en uitgeloogd door rivieren, waardoor de velden worden vervuild en de scheepvaart wordt belemmerd. Hoewel de VS voorlopers waren in het erkennen van de waarden van de circulaire economie met de COP21, wordt deze wereldwijde overeenkomst amper 2 jaar later met de komst van een nieuwe leider integraal in vraag gesteld.
In deze politieke context is de winning van materialen wereldwijd gigantisch, terwijl de planeet duidelijk eindige bronnen heeft. Tegen 2030 zal de planeet 1,5 miljard meer mensen huisvesten. Als de planeet een bedrijf was, zou ze failliet zijn! Ecologisch gezien zou het vergelijkbaar zijn met 33 jaar schulden in Frankrijk, opgebouwd sinds 1961. Meer dan 2/3 van de ecologische voetafdruk is bovendien te wijten aan huisvesting, transport en voedsel. In die zin is optimalisering van het gebruik van hulpbronnen essentieel, hetzij door hergebruik, recyclage of ecodesign.
Tegelijkertijd stelt men vast dat er grote verschillen zijn tussen de wetgeving van verschillende landen of regio's. Asbest, verboden in Frankrijk en België, is geen probleem in Rusland. In Canada blijven we asbest winnen.
De bouwsector is de grootste verbruiker van hulpbronnen en de grootste producent van afval. Hierin liggen de belangrijkste uitdagingen wat hergebruik betreft, en toch is het in de bouwsector steeds moeilijker om het gebruik van materialen voor hergebruik te bevorderen, omdat deze materialen niet het vertrouwen genieten van bouwmeesters die enorme garanties nodig hebben.
Wereldwijd wordt de bouwmarkt in 2018 geschat op ongeveer 10.000 miljard dollar, en zou ze 15.000 miljard moeten bereiken in 2025. Tegen 2030 zou wereldwijd het aantal bouwwerven moeten verdubbelen: dit biedt geweldige mogelijkheden voor hergebruik. Opdat de sector zou kunnen innoveren, moeten winstgevendheid en duurzaamheid worden gestaafd. Sinds 2008 hebben productiebedrijven en de zware industrie hun productiviteit verhoogd, terwijl de bouwsector over het algemeen haar productiviteit heeft verlaagd. Deze context is ongunstig voor het experimenteren met en de implementatie van nieuwe methoden voor deconstructie en constructie met het oog op hergebruik van materialen en bouwelementen.
Vooruitzichten - Hergebruik mogelijk maken met behulp van nieuwe technologieën
De digitale snelweg en het IoT (Internet of Things, internet der dingen) zullen helpen om gebruikers te verbinden, om uitwisselingen te bevorderen. Maar een belangrijke voorwaarde is dat de relatie al bestaat voordat ze wordt gedigitaliseerd. Het hergebruik van materiaal verliep ooit uitstekend, maar er vond een breuk plaats: de spelers in de sector moeten zich herpositioneren en kijken hoe een ommekeer mogelijk is.
Voor FEDEREC is het vinden van een waarde van een object of een materiaal de essentie van het werk van een recycleerder. Met behulp van het IoT moeten meerdere vragen kunnen worden beantwoord: waar komt het materiaal vandaan, hoe is het gemaakt, is het gedeeltelijk of volledig recycleerbaar of herbruikbaar? Het IoT moet de manier transformeren waarop dingen worden gemaakt, gebruikt en hergebruikt. Dankzij prestatiemonitoring (terugkoppeling naar de fabrikant) wordt het onderhoud opnieuw gedefinieerd (voorspellend onderhoud, op prestatie gerichte contracten), het ontwerp van nieuwe producten zal gebaseerd zijn op de verzamelde informatie, gericht op de verbetering van componenten en de duur van hun levenscyclus. Sommige componenten kunnen ook gemakkelijker integreren in nieuwe producten of worden geherwaardeerd.
Dit proces is van toepassing op de bouwsector dankzij BIM (Building Information Modeling), een verenigend model, een samenwerkingsplatform voor de invoering van een bepaalde hoeveelheid gegevens om alles wat er vóór de bouw, tijdens het gebruik van een gebouw, of zelfs daarna gebeurt op één plaats te synthetiseren. BIM kan echter niet alleen werken. Andere basiselementen zijn vereist. De hele bouwsector moet gestructureerd zijn, zoals de automobielsector die sinds 2000 een systeem van recyclage en hergebruik van onderdelen op grote schaal heeft gestructureerd, met een voorkeur voor een voertuigontwerp dat inspeelt op het einde van de levensduur.
Het is interessant om vast te stellen dat men in de automobielsector in staat is om stukken te hergebruiken, ze te certificeren en goed te keuren om de levensduur van de voertuigen te behouden en te verlengen, terwijl dit een markt betreft die onderworpen is aan een buitengewone reglementering die de veiligheid van de openbare weggebruikers aanbelangt, met verplichte technische controles, ...
Klasseren, delen en opzoeken van elementen voor hergebruik
Alle 20e-eeuwse bedrijven bestonden volgens een uniek bedrijfsmodel, dat voortdurend maar zonder onderbreking geoptimaliseerd werd. De toekomst daarentegen, bestaat uit verschillende economische modellen. Lussen zijn kort en middelen worden schaars: we gaan de circulaire economie in. We zullen processen moeten creëren die ons in staat stellen onze manier van zakendoen voortdurend aan te passen en te veranderen.
Dankzij het digitale model is het via de digitale snelweg mogelijk om de bron te identificeren, of wat beschikbaar is. Gebouwen kunnen met grote precisie in kaart worden gebracht en alle objecten kunnen worden geïdentificeerd: informatie verstrekken over de beschikbaarheid van materialen is een cruciale fase die kan worden verwezenlijkt door de digitalisering van de sector. Tegenwoordig zijn er ten minste dertig platforms in Frankrijk, waaronder CycleUP, Matabase en Bacacia (voorheen BatiPhoenix). Er worden vele initiatieven opgezet.
Voor recycleerders is het van essentieel belang om met nieuwe voorstellen te komen, omdat de bouw een erg gesloten nijverheid is waar mogelijk nooit rekening zal worden gehouden met de noodzaak om werkwijzen te veranderen door te streven naar meer recyclage en hergebruik van materialen. Daarom werkt FEDEREC BTP samen met het technologiepark Domolandes aan een open-source BIM-nomenclatuur om de recycleerbaarheid van materialen te identificeren, en binnenkort ook het potentieel voor hergebruik. Deze bronnenklassering zal het mogelijk maken om te beginnen met het bestendigen en standaardiseren van de koper/verkoper-relaties op de deelplatforms.
Het nieuwe BatiRIM-platform, dat werd gecreëerd door Suez en een partner van het BTP (Resolving), is de eerste oplossing om materiaalbronnen in een gebouw te identificeren om deze opnieuw te kunnen gebruiken: er wordt een catalogus aangemaakt van de hulpbron door duidelijke, snelle, correcte en geografische informatie te verstrekken. Nogmaals, dit proces vereist een sterke samenwerking binnen de sector.
Een tweede punt is traceerbaarheid. Net als in de distributiesector, die de traceerbaarheid van voedingsmiddelen met goedgekeurde en duurzame sectoren moet garanderen, zal de bouwsector onvermijdelijk de elementen moeten traceren om de klant te garanderen dat alles conform is.
De digitale snelweg en het IoT zullen het in de toekomst ook mogelijk maken om vertrouwen te creëren en kennis en bekwaamheid te delen. Een correcte documentatie van de vele nog onbekende initiatieven voor hergebruik zal worden vergemakkelijkt door digitalisering.
De digitalisering heeft nood aan reële sociale banden tussen de betrokkenen
Naast de digitalisering blijven het begrip van de gebruiker en de sociale band tussen mensen de essentiële elementen die de problemen van het hergebruik van bouwmaterialen zullen oplossen. Uber en Blablacar hebben dit al bewezen.
De sociale dimensie en een goed begrip van de ecosystemen zijn dan ook de pijlers van "co-design". Met de werkwijze van de architect MG Taylor, kunnen teams op elkaar worden afgestemd om complexe problemen in verband met de eindgebruiker op te lossen. Dit is precies wat de bouwsector moet doen. Het is noodzakelijk om de relaties te ontgrendelen tussen de projecteigenaar, de bouwmeester, de aanwezige bedrijven op de werf, de architect, ... De architect moet zijn plaats opnieuw innemen. De toekomst moet worden vormgegeven door een evenwicht te vinden tussen digitalisering, samenwerking, co-design en hergebruik.
