Normen, een alibi voor het vernietigen van een gebouw?
Men hergebruikt al sinds mensenheugenis. We kunnen het belang niet inschatten van de breuk die door de Tweede Wereldoorlog werd veroorzaakt. In 1960 waren bepaalde gezinnen dakloos. Ze wachtten op een betonnen schuilplaats; mensen die voorheen in huizen woonden met 4 meter hoge plafonds. Vóór de oorlog waren er maar heel weinig actieve cementfabrieken: beton werd heel subtiel gebruikt. Het intensieve en brutale, soms vulgaire gebruik van beton kwam pas later.
Vóór de eerste olieschok stonden de Belgen bekend om hun harde stenen die met zachte mortel werden gemetseld. De fabricage van bakstenen ondervond steeds meer problemen als gevolg van de eerste olieschok: de geproduceerde bakstenen waren minder hard vanwege het verkorte kookproces.
Omdat de sterkte van een muur afhankelijk was van de sterkte van de voeg en de baksteen, werd dit probleem omzeild door de ontwikkeling van een hardere mortel. Muren die vroeger bestonden uit harde bakstenen en zachte mortel, worden nu opgetrokken uit zachte bakstenen en harde voegen! De cementindustrie groeit, maar deze achteruitgang in kwaliteit is natuurlijk niet bevorderlijk voor het hergebruik van bakstenen.
De scheuren die, vooral door thermische variatie, optraden in deze muren, leidden tot nieuwe normen die aan de sector werden opgelegd. Gebouwen die minder duurzaam zijn geworden, kunnen nu legaal scheuren, zolang deze scheuren maar voldoen aan de norm!
Hergebruik: waardigheid, waanzin en genialiteit
Hergebruik is allereerst een kwestie van herinneren en waardigheid. Zelfs de meest zorgelozen onder ons bewaren thuis voorwerpen als aandenken aan hun grootouders.
Het eerste voorbeeld zijn de kantoren van Samyn and Partners: hergebruik van uitstekende, harde bakstenen uit 1830, kalkmetselwerk (geen enkele baksteen weggegooid), hergebruikte oude kasseien, ... Deze kantoren zijn gedeeltelijk uitgerust met hergebruikt meubilair… tot en met de tafelvoetbal-tafel van de kinderen van Dhr. Samyn, die door zijn werknemers wordt hergebruikt.
Voor één van zijn klanten (zowel geniaal als gek) heeft het kantoor van Samyn chocoladeverpakkingen hergebruikt voor de realisatie van een dampscherm in het bijgebouw van een klein Vlaams kasteel.
De gevel van het gebouw waar de Raad van de Europese Unie zit, bestaande uit een veelvoud van hergebruikte frames, behoeft geen introductie meer.
In China is de volledige staalconstructie van een gebouw ontworpen door het kantoor van Samyn en Partners afkomstig van een nabijgelegen scheepswerf met een groot aantal wrakken.
Een iconisch en actueel project is zeker dat van het Provinciaal Administratief Huis voor de Provincie Namen, dat werd ontworpen zonder gebruik van beton (hout en staal) en waar al het interieurontwerp en meubilair zal worden hergebruikt: het gaat om de opwaardering van grofvuil dat werd ingezameld bij huishoudens in Namen. Het gebouw heeft daarom een specifieke dimensie die aan de geschiedenis van de gebruikte materialen is gelinkt: er wordt een emotionele dimensie gecreëerd.
Slim ontwerp om minder te verbruiken en hergebruik te vergemakkelijken
Maar voordat materialen worden hergebruikt, is het belangrijk om te onthouden dat een intelligent ontwerp veel materiaal bespaart. Dhr. Samyn geeft als voorbeeld een trap die werd vervaardigd uit één enkele staalplaat met een dikte van slechts 1,5 millimeter, die voor meer dan 70% geperforeerd was. Ecodesign staat ten dienste van het ontwerp.
Een ander voorbeeld: de ultralichte structuur van de stalen tent ontworpen voor het tentoonstellingencentrum van Avilés. Dit dak, 80 meter in diameter, gemonteerd op een stalen mat met een diameter van 8 centimeter en vastgehouden door een weefsel van fijne kabels van 4 mm weegt slechts 3,5 kilo per vierkante meter (vergeleken met ongeveer 500 kg voor een glazen dak) en is net zo transparant als een glazen dak!
Een voorbeeld zonder hergebruik: een woontoren die werd vernietigd omdat de hoogte vloer-plafond van 2m90 een poging tot redding onmogelijk maakte doordat de geometrie dit niet toeliet. Deze gebouwen worden doodgeboren vanwege een slecht eerste ontwerp.
